Introduction par Françoise Robin.
A peine rentré de la manifestation Charlie du 11 janvier 2015, à laquelle il avait tenu à participer au nom de la liberté d’expression, Naga Sangye Tandar (ན་ག་སངས་རྒྱས་བསྟན་དར), Tibétain né en 1961 en Inde de parents réfugiés, a rédigé un poème versifié en tibétain, de format classique hendécasyllabique (onze pieds par vers). M. Naga, érudit formé dans la tradition bouddhique tout en étant demeuré laïc, exerce depuis de nombreuses années les fonctions d’éditeur au sein de la maison d’édition de la « Tibetan Library of Works and Archives » (Bibliothèque tibétaine d’ouvrages et d’archives), structure importante et connue de tous les spécialistes du Tibet et du bouddhisme tibétain. En effet, depuis l’année de sa fondation en 1970, elle abrite de précieux manuscrits et xylographes déposés par les dizaines de milliers de réfugiés tibétains qui ont quitté le Tibet à partir de 1959, en même temps que le Dalaï-Lama. Forte de ses cent dix mille titres, elle publie et republie de nombreux ouvrages et contribue ainsi à diffuser la littérature tibétaine dans le monde entier.
M. Naga a été invité en 2014-2015 comme répétiteur de tibétain à l’Inalco et est un témoin attentif des événements qui se déroulent en France. Dimanche, il a été particulièrement frappé par la foule, sa sérénité et ses idéaux. Il a opté, comme souvent on le fait dans le monde tibétain érudit, pour la forme poétique afin de commenter et célébrer ce moment historique auquel il a participé, et exprimer les sentiments qu’il a éprouvés ces derniers jours. Il a même forgé un néologisme pour « laïcité » à l’occasion, calqué à la fois sur la phonétique et sémantique de l’équivalent anglais « secularism » (gser ’khur ring lugs གསེར་འཁུར་རིང་ལུགས).
Nous sommes Charlie, vive Charlie
Naga (trad. Françoise Robin)
Merveille, merveille, quelle foule !
Est-elle tombée du pays des dieux d’en haut ?
Ou bien de celui des nâga d’en bas ?
C’est la première grande foule dans ma vie.
Sais-tu ou non pourquoi elle s’assemble ?
Si tu l’ignores : voilà quelques jours de ça,
Des êtres ignobles et lâches s’en sont pris
A la liberté du célèbre journal Charlie
Ils ont fait preuve d’une réelle bestialité
D’une inhumaine stupidité
Se sont adonnés à de vils actes sanglants
Provoqué l’affliction et perturbé la paix
De millions de gens
Ce malheur propre à troubler l’esprit
A bouleversé la conscience générale
Invité à la solidarité ainsi qu’au deuil
A rassemblé spontanément pour frapper le tambour de la victoire
Ce moment historique
A une grande résonnance à tous les orients
Les émissaires de cinquante pays voisins
Sont venus pour hisser jusqu’aux cieux la valeur de l’événement
Le lieu c’est Paris, capitale de la France
Le moment c’est le dimanche 11 janvier
Les organisateurs, des associations diverses
Soutenus par l’Etat et le peuple
D’allure pacifique, sans vacarme, à l’unisson :
« Je suis Charlie » et « Vive Charlie »
Transports gratuits, considération mutuelle : merveille !
Plus d’un million de gens, mais pas un incident
Les coupables ont été certes poussés vers leur vie suivante
Mais pour apposer le ferme sceau du « Plus jamais ça »
Pour ne pas être indifférents
Par solidarité avec les proches et les survivants
La foule dépassant le million a délivré un message clair
« Je suis Charlie » est symbole de liberté
« Je suis Charlie » est l’amitié fraternelle
« Je suis Charlie » est l’égalité pour le peuple
« Je suis Charlie » est l’équanimité envers les religions
« Je suis Charlie » est le respect des non-croyants
« Je suis Charlie » est la laïcité
Que vive Charlie aux six caractéristiques
(Le 12 janvier 2015)
Texte original
ང་ཚོ་ཤཱག་ལི་ཤཱག་ལི་རྒྱལ་གྱུར་ཅིག
ན་གས་ཕུལ།།
ཨེ་མ་ཨེ་མ་འདི་འདྲའི་མི་ཚོགས་ཆེ་བ་ལ།།
སྟེང་ཕྱོགས་ལྷ་ཡི་ཡུལ་ནས་བབས་སམ་ཡང་ན་ནི།།
འོག་ཕྱོགས་ཀླུ་ཡི་ཡུལ་ནས་བབས་སམ་ཅི་ལྟར་ཡང་།།
འདི་འདྲའི་ཚོགས་ཆེན་མཐོང་བ་བདག་ལ་དང་པོ་སྟེ།།
ཚོགས་དོན་ཁྱེད་ཀྱིས་ཤེས་སམ་ཡང་ན་མི་ཤེས་ལགས།།
མི་ཤེས་ཟེར་ན་མདང་ནུབ་ཉིན་འགའི་སྔོ་རོལ་དུ།།
ཤཱག་ལི་ཞེས་པའི་སྙན་གྲགས་ཅན་གྱི་གསར་འགོད་དེའི།།
རང་དབང་ལ་རྒོལ་བག་མེད་གཏི་ཐུག་སྐྱེས་བུ་འགས།།
མི་ཡི་སྤྱོད་ཚུལ་ཡོངས་ལས་བརྒལ་བའི་ཐབས་རྡུགས་ཀྱི།།
དུད་འགྲོའི་སྤྱོད་ཚུལ་དངོས་སུ་བསྟེན་ཏེ་ཁྲག་སྦྱོར་གྱི།།
བྱ་ངན་ལས་སུ་ཞུགས་ཏེ་སྐྱེས་བུ་ས་ཡ་བརྒལ་བ་ཡི།།
ཞི་བདེ་ཁྲག་ལྟར་དཀྲུགས་པའི་དོན་རྐྱེན་ཆེན་པོ་བྱུང་།།
མི་སེམས་རབ་ཏུ་དཀྲུགས་པའི་རྐྱེན་ངན་དེ་ཡིས་ནི།།
མང་ཚོགས་སེམས་རྩ་ཆེས་ཆེར་རབ་ཏུ་དཀྲུགས་པ་ལ།།
རྒོལ་དང་མྱ་ངན་ལྷན་ཅིག་གདུང་སེམས་མཉམ་སེམས་བསྐྱེད་ཕྱིར།།
མ་གྲོས་བསམ་པ་གཅིག་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱལ་རྔ་བརྡུངས།།
འདི་ནི་མི་ཡི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུ་སྙན་པ་ཡི།།
ཕྱོགས་བཞི་མཚམས་བརྒྱད་ཀུན་ཏུ་ཆེས་ཆེར་གྲགས་གྱུར་པས།།
ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་བརྒྱ་ཕྲག་ཕྱེད་ཀྱི་འཐུས་མི་རྣམས།།
བྱོན་ཏེ་འདི་ཡི་རིན་ཐང་དགུང་དུ་འདེགས་པར་བརྩམས།།
གནས་ནི་ཕྷ་རན་སི་ཡི་རྒྱལ་ས་པེ་རི་སྟེ།།
དུས་ནི་རེས་གཟའ་ཉི་མ་དང་པོའི་བཅུ་གཅིག་སྟེ།།
གོ་སྒྲིག་མཛད་པོ་གཞུང་མིན་ཚོགས་པ་ཁག་ཅིག་སྟེ།།
རྒྱབ་སྐྱོར་མཛད་པོ་གཞུང་དང་མང་ཚོགས་གཉིས་ཀ་འོ།།
རྣམ་པ་ཞི་ལ་སྐད་ཅོར་མེད་ཅིང་སྒྲ་གཅིག་ཙམ།།
ང་ནི་ཤཱག་ལི་ཡིན་དང་ཤཱག་ལི་རྒྱལ་གྱུར་ཅིག
འགྲིམ་འགྲུལ་རིན་མེད་ཕན་ཚུན་མཛའ་བརྩེ་ངོ་མཚར་ཆེ།།
མི་ཚོགས་ས་ཡའི་གྲངས་ལས་འདས་ཀྱང་རྐྱེན་ངན་བྲལ།།
བྱེད་གཏེ་ཕྱི་མའི་ལྔ་ལམ་རིང་པོར་བསྐྲད་ཟིན་ཡང་།།
དེ་ཉིད་སླར་ཡང་མི་འབྱུང་སླད་དུ་ཕྱག་རྒྱ་ཡི།།
ཐམ་ག་བཙན་པོར་འདེབས་ཕྱིར་མ་གོ་མ་ཐོས་པ།།
མེད་དང་བཤུལ་ལུས་ནང་མིར་དུང་སེམས་མཉམ་བསྐྱེད་ཕྱིར།།
ས་ཡ་ལས་བརྒལ་འཛོམས་པས་བརྡ་ལོན་ལེགས་པར་འཕྲོད
ང་ཚོ་ཤཱག་ལི་ཤཱག་ལི་རྒྱལ་གྱུར་ཅིག
ཤཱག་ལི་ཟེར་ན་རང་དབང་མཚོན་རྟགས་རེད།།
ཤཱག་ལི་ཟེར་ན་སྤུན་ཟླའི་མཛའ་བརྩེ་རེད།།
ཤཱག་ལི་ཟེར་ན་དམངས་གཙོའི་འདྲ་མཉམ་རེད།།
ཤཱག་ལི་ཟེར་ན་དད་པར་བཏང་སྙོམས་རེད།།
ཤཱག་ལི་ཟེར་ན་སྐྱ་བོར་གུས་བརྩི་རེད།།
ཤཱག་ལི་ཟེར་ན་གསེར་འཁུར་རིང་ལུགས་རེད།།
རེད་དྲུག་འཛོམས་པའི་ཤཱག་ལི་རྒྱལ་གྱུར་ཅིག
ན་གས་ཕུལ།།
༡།༡༢།༢༠༡༥
